Prof.dr. Shevqet Canhasi: T’i njohim atdhetarët e harruar HYSNI HALIL HIMA
Hysni Halil Hima, në stenogramin e ruajtur, te takimet e pleqve intelektualë të Gjakovës me Grupin e historianëve të Beogradit për studimin e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare organizuar nga Ibrahim Zherrka, thotë: “Mbas vdekjes së Sulejman Vokshit, flamurin e Lëvizjes kombëtare e pat marrë në dorë krasniqasi Zejnel ef. Zeka, malësor i Shoshanit, shkolluar në Gjakovë e vendosur në Pejë. Atëherë fisi luante rol të madh e të rëndësishëm në jetën e shqiptarëve”.
“Fisi ishte bashkësi e lidhur me gjakun dhe shqiptarët i shkonin mbrapa kësaj vije. Bajram Curri, krasniqas i katundit të Currajt edhe ky, iu bë krah e iu betua Zekës se do të vazhdonin luftën deri në krijimin e Shqipërisë. Kësaj rruge ecën edhe plot trima të tjerë në krye me Sahit Mulën. E veçante te Sahiti ishte lufta për shkollën shqipe, se thonte “Vetëm drita e diturisë na çon drejt përparimit. Si edhe Abdyl Frashëri në Parlamentin Osman të 1876-ës, që kishte thënë se “Dora që përkund djepin, rrit kombin”, edhe Sahit Mula ishte luftëtar i shkollimit të femrës shqiptare. Bajram Curri e Haxhi Zeka e patën vendosur në krye të policisë së fshehtë e me një grup djemsh të zgjedhur kujdesej për sigurinë e udhëheqjes së Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Kur panë se Turqia po merrte teposhtëzën, udhëheqësit vendosën ta shpëtojnë Shqipërinë. Pengesë u doli Ali beg Gicia që u gradua pashë nga sulltani, po shpejt e hoqën qafe”.[1]
Përvoja historike e popujve ka dëftuar se, nëse një popull e harron të kaluarën dhe personalitetet që kanë marrë pjesë në të, ai e gjymton të tashmen dhe të ardhmen e vet. Gjakova në të kaluarën e saj, që nga shekulli XVII e tëhu, ka dhënë me dyzina personalitete të shquara që me jetën dhe punën e tyre u kanë dhënë kahje pozitive ngjarjeve, sidomos nëpër kthesa të rëndësishme historike. Një prej këtyre personazheve është edhe Hysni Hima.
Meqenëse për Hysniun askund s’kemi gjetur shënime jetëshkrimore, vendosëm që këtu të japim telegrafisht jetëshkrimin e tij, në mënyrë që breznitë e reja të dinë, sado shkurtimisht, se cili ishte ky burrë e dashamirës i madh i përparimit shoqëror dhe kulturo-arsimor të popullit, ithtar i Sahit Mulës.
Hysni Hima është i lindur në Gjakovë më 1896. Shkollën fillore dhe mejtepin Ruzhdije i kreu në Gjakovë, ku ndoqi dhe kursin e administratës publike. Hysniu atëbotë, kur e vranë Sahitin, ishte vetëm 6-vjeçar, por ngjarjen ia kishte shpjeguar me të gjitha hollësitë i ati, Halili.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, si edhe shqiptarët e tjerë, Hysniu mbante shpresa se do të respektohej e drejta e premtuar e vetëvendosjes së popullit shqiptar, siç kishin premtuar udhëheqësit e Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare në Shqipëri e në Jugosllavi, të dy shtetet pjesëtare të Koalicionit të madh botëror kundër Italisë fashiste dhe Gjermanisë naziste. Bile me lutjen e Titos, Komanda e Ushtrisë Antifashiste Nacionalçlirimtare të Shqipërisë, kishte dërguar dy divizione dhe dy brigada të Ushtrisë ANÇl të Shqipërisë në territorin e ish Mbretërisë së Jugosllavisë për të ndihmuar në luftën kundër armiqve të përbashkët, si pjesëtarë të Koalicionit Botëror Antihitlerian. Kjo shumë veta, si edhe Hysni Himën, i pat mbushur me gëzim, se kujtonim që me kaq do të përmbyllej armiqësia e vazhdueshme e jugosllavëve, si ardhacakë a kolonë në këto troje tonat, me ne rrënjësit apo autoktonët shqiptarë, zotër mijëravjeçarë e brez pas brezi të këtij trungu tokësor shqiptar në Ballkan. Por shqiptarët edhe kësaj here u gjetëm të mashtruar e të tradhtuar. Doli fjala e popullit se “Ujku i çartur, qimen e ndërron, po huqin dhe veset kurrë jo”. Ata prapë na prenë në besë.
Hysniu ishte dëshmuar nëpunës i përkushtuar i Bashkisë së Gakovës, që ndiqte me interesim ngjarjet e përditshmërisë së Kosovës e të Makedhonisë shqiptare me viset rreth tyre nën pushtimin sllavojugor. Ai reagoi me guxim qytetar e njerëzor, ndaj pushteti nuk e shikoi me sy të mirë. Shkaku qëndronte në faktin se ndërgjegjja atdhetare nuk e lejoi të qëndronte indiferent në situatat kritike nëpër të cilat po kalonte kombi shqiptar nën ish Jugosllavinë. ….(shkrimin e plotë mundë ta lexoni në numrin më të ri të revistes Gjakovapress Nr. 135)