Shkruan : Ragip Ballata
Në 70 vjetorin e veprimtarisë në arsim dhe 88 vjetorin e ditëlindjes
Në fund të viteve dyzeta të shek. të kaluar, nuk mund të gjendej qytet apo qytezë dhe gati që nuk kishte fshat, cep e në cep të Kosovës, që nuk u gjetën djemtë e vashat gjakovare, për të hapur shkolla, për të shërbye në profesionin e mësuesisë dhe për të ndihmuar ato mjedise në përhapjen e arsimit dhe kulturës kombëtare. Një nga ata djelmosha, ishte edhe Xhevat Koshi, tash e sa vite veteran aktiv i arsimit.
U lind më 1931 në Gjakovë, në një familje të vjetër gjakovare. I ati i tij Kapllani, merrej me zejtari (këpucëtar-saraç), e kur u hap kufiri me Shqipërinë, dhe filluan me u ripërtrirë lidhjet tregtare, ai e hapë në Irzniq një dyqan tregtie të imët.
Dy vitet e para të arsimit fillor i kreu në gjuhën serbe e më pas, gjatë LIIB e kreu kl. e III, të katërtën dhe të pestën, që të tria këto në gjuhën shqipe. Pati fatin të ketë për mësues Zeki Shehun, Salih Kolgeci e Jani Gjinon. Kurse nga Gjimnazi i ulët, mbanë në mend punën e shkëlqyer të mësuesve nga Shqipëria (Muhamet Uruçi, Shyqëri Hafizi dhe Imer Ahmeti). Në një bisedë rasti më kishte deklaruar:
“Në mënyrë të veçantë e kujtoi mësuesin Salih Kolgeci … nuk ia kam parë qiftin gjatë gjithë shkollimit tim. Në shkollë ishte jo vetëm mësues por edhe nënë e baba për nxënës…”.
I kujtojmë vitet e para të pas LIIB kur në Gjakovë përveç zejtarisë, mungonte çfarëdo zhvillimi ekonomik. Mbretëria Jugosllave e më herët Perandoria Osmane na kishin shtypur e lënë si mos më keq. Në mungesë të shkollave të mesme dhe mësuesve, hapja e Normales në vitin 1946 (si shkollë e parë e mesme e mirëfilltë), hapë një horizont të ri, trason për shqiptarët një rrugë të re ndërsa mësuesinë e bënë synim kryesor për të rinjtë.
Gjatë një aktiviteti kulturorë, Xh. Koshi pat theksuar: “Ishte fat i madh për ne që u hap Normalja në Gjakovë dhe që kishim një trup mësimor prej figurave që kishin bërë emër në arsimin kombëtar si, Beqir Kastrati, Tajar Hatipi, Rexhep Shpendi, Hasan Vokshi, Et-hem Stublla, Nevruz Nura, Dhimitër Markaj, etj.”.
Xhevat Koshi, së bashku me shokët, Pajazit Nushi, Avni Lama, Mazllum Hasimja, Asllan Kryeziu dhe shoqet Ganimete Hasimja, Atifete Dobruna, Feride Hima, etj. regjistrohen në Normalen e Gjakovës ( kl. e I/A, gjenerata e tretë), me program të ngjeshur dyvjeçar. Nga gjeneratat e tyre u krijua një kapital i madh e i çmuar njerëzor e intelektual, kapital ky i cili u bë nismëtar i shumë proceseve progresive e zhvillimore në shoqërinë kosovare, sidomos në lëmin e arsimit dhe atë të kulturës.
Hapja e shkollave nëpër fshatra, në njërën anë dhe mungesa e mësuesve në vitet e para të pas LIIB, detyroi autoritetet e atëhershme të arsimit, që me dekret ti nxjerrë nga bankat e shkollës një numër nxënësish më të rritur (pa u diplomuar), për ti dërguar nëpër fshatra gjithandej Kosovës, për ti plotësuar nevojat e shkollave për mësues. Midis atij numri të normalistëve ishte edhe i riu, Xhevat Koshi.
Dhe pikërisht para 70 viteve, në Dekretin e Këshilli Populluer të KAKM, Komesariatit për Arsim e Kulturë të dt. 19. 11. 1949, thuhet:
“Me Vendimin nr. 106172/49 të Ministrisë së Arsimit, vendoset që Xhevat Koshi, nxënës i Normales, të emërohet MËSUES në Shkollën fillore të Zhabelit, Rrethi i Gjakovës. (I besuari për arsim, Xhavit Nimani).
“Isha fare i ri, 18 vjeç (thotë prof Xhevati), kur më emëruan mësues. As nuk e dija ku i bie ky fshat. Për shkollë shërbente oda e shtëpisë së Rexhep Feriz Delisë. Udhëtoja këmbë një herë në javë. Punoja vetëm me nxënësit e të katër klasave (klasa e I me të III-para dite dhe e II me të IV pas dite). Fjetjen dhe ushqimin ma siguronte i zoti i shtëpisë. Mungonte inventari, të cilin (15 banka, një gjysmëtabelë me numëratore) e kamë siguruar nga depoja arsimor dhe (krye në veti) i dërgova me qerre (me kije) në shkollën e fshatit. Nxënësit u gëzuan shumë”.
Mungesa e shkollës dhe bankave për nxënës të këtij fshati, prof. Xhevatin e motivoi që në kohën e “Huas publike për ndërtimin e shkollave” (më 1970), të jep hua jo tri por vlerën e dhjetë pagave të asaj kohe….(shkrimin e plotë e gjeni në Revisten Gjakovapress nr. 132)
