Shkruan : Zyhdi AXHEMI
Ne situatën aktuale te papunësisë ekstreme ne terë vendin me theks të veçantë ne komunën e Gjakovës,pas lajmit te mirëpritur te paradokohshëm te pranimit te Kosovës,anëtare ne Bankën Evropiane për Ndërtim dhe Zhvillim ne Berzh,duke mos i mohuar aspiratat e udhëheqjes aktuale te kësaj komune,jam i prirur me këtë rast t’ a animoj biznesin Gjakovar,me theks te posaçëm te subjektet qe ushtrojnë afarizëm tregtar me boten e jashtme ne përpilimin e një elaborati deri me tani te panjohur sa duhet per opinionin.
Elaborati ne fjale konsiston ne përshtatshmërinë ideale te Gjakovës,me pikën doganore ne Morinë(me perspektivë te qarkullimit edhe të mallrave komerciale);me mundësinë zhvillimit te qarkullimit te mallrave me mjete multimodale te transportit ndërkombëtar:afërsia e Portit te Shëngjinit ,liqeni me autobot,aeroporti i kontingjentit Italian te KFOR-it me mundësi te shfrytëzimit “çarter” për transport ndërkombëtar te mallrave si dhe te perspektives se përfolur tanimë për lidhjen hekurudhore me Kosovën.
Mbi te gjitha ekziston edhe mundësia legjislative,shih Ligjin për tregti me jashtë Nr 04//L-048 i cili i parasheh zonat ekonomike dhe zonat e lira doganore dhe te Ligjit doganor dhe te akcizave te Kosovës,Nr. 03 /L109i cili ne propozim te Qeverise duhet ti lejoj se vepruari këto zona.
Me shprese qe mund te ndihmoj sado pak po jap një profilizim modest për temën ne trajtim.
Objektet te cilat zëne hapësire ne territorin doganor te Kosovës ose vazhdon edhe ne territor te tille ne shtetin fqinje,ne vokabularin doganor dhe te afarizmit tregtar me boten e jashtme quhen zona te lira doganore. Ne këto zona vendosen mallrat e importit deri ne një trajtim te tutjeshëm procedural nga dogana,duke i zbatuar njëherit masat e mbikëqyrjes doganore,te detyrimeve importuese dhe masat e politikes tregtare. Këto mallra me status jo kosovar nuk mund te lëshohen ne qarkullim te lire,ose nen ndonjë procedure tjetër apo konsumuar ne ndonjë mënyrë tjetër përveç kushteve te parapara me legjislacion doganor.
Ne zone te lire mund te vendosen edhe mallrat kosovare te cilat për shkak te një vendosjeje te tille përfitojnë nga masat te cilat zakonisht shoqërojnë eksportimin e tyre. Zonat e lira i përcakton Qeveria e Kosovës ne konsultim me Doganën. Sipërfaqen e dhe objektet qe e mbulojnë zonën e lire e aprovon dogana.
Këto zona rëndom rrethohen,njëherit përcaktohen pikat e hyrjes dhe te daljes. Për ndërtim te çfarëdo objekti brenda zonës duhet te sigurohet aprovimi paraprak i Doganës. Ne zone te lire nuk mund te kenë qasje personat te cilët nuk janë pale te procedurave përkatëse,pos atyre qe janë te mbuluar me garanci te nevojshme qe garantojnë respektimin e legjislacionit doganor.
Mallrat qe vendosen ne zonën e lire ne parim nuk kane përkufizim kohor. Ne zone te lire doganore mund te ushtrohen veprimtari zejtare qe lidhen me ruajtjen,punimin, përpunimin, shitjen, ose blerjen e mallrave,me kusht qe shënimet mbi mallrat dhe evidencat e tilla t’ia mundësojnë doganës,identifikimin e mallrave dhe lëvizjen e tyre.
Te njëjtat mundësi te përmendura nga pasuesi paraprak janë te mundshme edhe për mallrat e magazinuara ne depot doganore qe funksionojnë brenda zonës se lire,qe janë te autorizuara paraprakisht nga dogana.
Mallrat e importit te vendosura ne zone te lire mund ti nënshtrohet formave te zakonshme te trajtimeve te ndryshme me qellim te ruajtjes,përmirësim te pamjes se jashtme ose përmirësimit te kualitetit tregtar ose për tu përgatitur për shpërndarje apo rishitje,këto trajtime duhet te autorizohen paraprakisht nga dogana.
Trajtimet e mallrave ne kuptim te pasuesit paraprak,konsistojnë ne:
1.ventilimi,shkrirja,tharja,,heqja e pluhurit,operacionet e zakonshme te pastrimit,riparimi i ambalazhit/paketimit,riparimet elementare te demit te shkaktuar gjate transportit apo gjate magazinimit ne operimet e zakonshme;
2.rekonstruimi i mallrave pas transportit,
3.inventarizimi,marrja e mostrave,klasifikimi,shqyrtimi i hollësishëm,filtrimi mekanik dhe peshimi,/matja e mallrave;
4. heqja e pjesëve te dëmtuara ose te kontaminuara,
5. konservimi(ruajtja) me mjete te pasterizimit,sterilizimit,rrezatimit apo shtimit te mjeteve prezervativë(mbrojtëse);
6trajtimi kundër parazitëve;
7.trajtimi antikoroziv;
8. trajtimi:
-me ngritjen e lehte te temperaturës,pa trajtim te mëtutjeshëm apo te distilimit,apo
-me uljen e temperaturave,dhe nëse kjo rezulton me një kod tjetër tete-shifror te Tarifës Doganore te Kosovës;
9. trajtimi elektrostatik,heqja e rrudhave apo hekurosja e tekstilit;
10.Trajtimi qe përbëhet nga:
-rrënjëzimi dhe/apo gropëzimi i pemëve,prerja thyerja e pemëve te thara apo perimeve, rihidratimi i
pemëve te thara apo perimeve;
-dehidrimi edhe nëse kjo rezulton me një kod tjetër 8 shifror te nomenklaturës se TARIK-ut;
11. shkripëzimi (heqja e kripës),pastrimi i lëkurave;
12. shtimi apo zëvendësimi i pjesëve ndihmese(aksesore) deri sa ky shtim është relativisht i kufizuar apo siguron përputhshmërinë me standardet teknike dhe nuk ndryshon natyrën apo nuk ndryshon rendimentin e mallrave origjinale edhe nëse kjo rezulton me një kod tjetër tete shifror te TARIK-ut për mallrat e shtuara apo te zëvendësuara;
13.hollimi apo përqendrimi i lëngjeve,pa trajtim te mëtutjeshëm apo procesim te destilimit,edhe nëse kjo rezulton
Me një kod tjetër tete shifror te TARIK-ut;
14 .përzierja ne mes te mallrave te llojeve te njëjta,me një cilësi te ndryshme,ne mënyrë qe te fitojnë një cilësi te qëndrueshme apo një cilësi e cila kërkohet nga klienti-konsumatori,pa ndryshuar natyrën e mallrave;
15. ndarja apo prerja e masës se mallrave vetëm nëse operimet janë te përfshira;
16.paketimi/ambalazhimi,heqja e paketimit/ambalazhimit,ndryshimi i paketimit,dekantimi (derdhja nga një ene ne tjetrën) dhe transferi i rëndomtë ne kontejnerë,edhe nëse kjo rezulton me një kod tjetër tete shifror te TARIK-ut,vendosja,heqja dhe ndryshimi i shenjave,vulave,etiketave,etiketave te çmimeve,apo shenjave te ngjashme dalluese;
17.testimi,ndreqja përshtatja;
18.ngjitja e pjesëve për mallrat e shtuara apo te zëvendësuara; e pjesëve montuese e gypave për te përgatitur mallrat për tregjet e caktuara…
Shpedicioni ndërkombëtar ne cilësi te komisionarit te autorizuar mund te zhvilloj aktivitete te ndryshme ndaj komitentëve te vet,kur ne cilësi te ndërmjetësuesit(komisionarit) ndërmerr veprime procedurale ne raport me doganën te cilat veprime konsistojnë:
Ne kërkesën për hapje te zonës se lire, magazinimit te mallrave, hapjes se depos doganore brenda zonës, autorizimeve te ndryshme qe kane te bëjnë me përpunimin e mallrave, përpunimin e tyre nën kontroll doganor,lëshimin ne qarkullim te lire te mallrave,gjetjen e rrugëve me te shkurta dhe te përshtatshme për tregje te jashtme ose te brendshme (instradimi i mallrave ne transport) etj.
Prishtine,25.12.2012
