Në Plavë, të Malit të Zi të hënën (29 korrik 2013) është mbajtur sesioni shkencor me temën “100 vjet të Masakres së Previsë” në përkujtim e dokumentim të kësaj masakre nga ma të mëdhatë e tragjiket ku u vranë mbi 700 shqiptarë (flitet për një shifër deri në 2000 vetë, bashkë me rrethinat).
Edhe me këtë rast referuesit përmendën kontributin e madh të Plavë e Gucisë në çështje ne madhe kombëtare
Mes historianëve nga të gjitha trojet shqiptare si dhe historianëve boshnjak, ishin edhe pjesëmarrës nga Gjakova, historianët Jusuf Bajraktari,(Masakra e Previsë demonstrim i dhunës ndaj shqiptarëve), Alban Dobruna, (Shiptaret e Gjakoves perballe represionit serbo-malazez ne vitin 1913), pastaj publicisti Vehap Shita, përfaqësues të Shoqatës së Intelektualve “Jakova”, Xhevat Koshi, Shefqet Vokshi, Skender Hoxha, Halit Nezaj dhe Halit Shabani(Rezistenca ndaj masakres së Previsë- Qel Shabani i Becit).
Në kumtesat e lexuara me këtë rast nga historian shqiptarë e boshnjak u vu në pah gjenocidi I paparë që ushtria e Malit të Zi në vitin 1913 ushtrojë ndaj popullatës shqiptare dhe boshnjake. Masakra të tilla u përseriten edhe në dekadat e fundit në Kosovë dhe Bosnje e Hercegovinë.
Tahir Gjonbalaj,përfaqësuesi i Shoqatës “Alpet Shqiptare” në Plavë e Gusi , tha se sesioni shkencor do të vazhdojë edhe në ditët vijuese dhe ka për qëllim të hedhë dritë në një ngjarje të rëndësishme historike që lidhet me këtë krahinë.(gjakovapress.info)
MASAKRA E PREVISË
(18 tetor 1912 –maj 1913)
Malazezët, pas pushtimit (18-20 tetor 1912) të kazasë së Plavë-Gucinë e kthyen në një “Kapiteni” (rreth) me pesë komuna politike me kryeqendër Gucinë, duke vendos qeveritarët e vet dhe nga janari 1913 u fut në juridiksionin e Pejës së bashku me Gjakovën. Kapiten të parë ishin antishqiptarët Milutin Radonjiq, Milivoje Dragoviq, Gjuro Vujosheviq. Ndërkohë, në “Kapiteni të Gucisë” vijnë kriminelë si Avro Cemoviq (Avro Cemi) me brigadën e tij terroriste të pashembullt (me të beranas – vasoviq të poshtëm), që kishte kryer masakra edhe në Sanxhak (Rozhajë, Tutin) dhe në Pejë e Istog. Komuna e re e Brezovicës përfshinte Nokshiqin me 45 shtëpi, Arzhanicën e Epërme (88), Pepaj (15), Brezovicë (118), Martinaj (60), Rudo Pole (66 shtëpi).
Në kushtet e rrethanat kur Plavë-Gucia nuk ishte “kaza turke” po “kapiteni malazeze”, ndërkohë që administratën e kishte të veten sipas interesave politike-ushtarake-fetare malazeze, kur nga vendasit nuk kishte revolta apo atentate ndaj tyre, Mali i Zi nisi hakmarrjet ndaj shqiptarëve myslimanë e katolikë dhe ndaj shqiptarëve të (vet)kthyem në boshnjakë, duke kryer masakra nga ma të egrat në historinë e njerëzimit, e njoftun në histori si “Masakra e Previsë” (tetor 1912 – maj 1913) me rreth 700 të vrarë.
Ky ishte një genocid e terrorizëm klasik, sepse kryhej për shkak të etnisë (shqiptare) e të fesë (jo ortodokse), nga “kapiten të Parë” – zyrtarë të krahinës dhe nga brigada terroriste, si në shembullin kriminal sllav të martirizimit të jashtëzakonshëm të Bajram Hysit të Mekulëve të Nokshiqit historik.
( Nga: Ramiz LUSHAJ)
